Döner üretimi için Avrupa çapında uygulanan standart bir düzenleme olmalı mı? Şayet olmalıysa, çerçevesi nasıl çizilmeli? Türkiye ve Almanya’daki döner lobisi bu sorular etrafında bir müddettir pek de iştah açıcı olmayan bir uzlaşmazlık içinde. Bu tartışmanın arka planı ise İstanbul merkezli Milletlerarası Döner Birliği’nin (Udofed) Avrupa Birliği’ne dönerin ‘geleneksel eser adı’ (TGS) tescili için yaptığı müracaat.
Alman Haber Ajansı’na (dpa) nazaran, 2022’de yapılan bu müracaatta kritik karar etabına gelindi. Ajansa nazaran yetkili makam olan Avrupa Komitesi günlerdir bu talebi inceliyor.
DW Türkçe’nin aktardığına nazaran, itirazların kabul edilebilir olarak kıymetlendirilmesi halinde ihtilafın tahlili için istişareler başlayacak. Bu kademede oy birliğiyle bir tahlile ulaşılamaması halinde ise AB üye devletlerinin temsilcilerinden oluşan bir komite mevzuyu ele alacak. Bu komite, oy çokluğuyla varacağı kararla Komite’ye müracaata onay verip vermemesi gerektiğini bildirecek.
TÜRKİYE’NİN BAŞVURUSU KABUL EDİLİRSE NE OLACAK
Başvurunun kabul edilmesi halinde Almanya’da döner üretiminde dana ve genç sığır ile hindi etinin kullanılması yasa dışı olacak. Çünkü Türkiye’nin başvurusu, döner üretiminin en az on altı aylık sığırların etinden yahut en az altı aylık koyunların but ve/veya sırt etinden yapılmasını öngörüyor. Buna tek alternatif ise tavuk göğsü ve/veya tavuk budundan yapılan tavuk döner olarak gösteriliyor. Ayrıyeten marine etme etabı için hangi gereçlerin kullanılabileceği, et dilimlerinin ne kadar kalınlıkta olması gerektiği ve ne kadar müddetle marine edilmesi gerektiği üzere ayrıntılar da standart düzenlemeye alışılmış olacak.
SOSLU DÖNER ‘TEHLİKEDE DEĞİL’
Diğer yandan müracaat kabul edilse bile bu, prensipte Almanya’da döner üretiminin devamı için sorun teşkil etmeyecek. Örneğin şampanyanın sadece Fransız şarap üretim bölgesi Champagner’da üretilmesine müsaade veren ‘teminat altına alınan menşe adı’na kıyasla, ‘geleneksel eser adı’ çok daha esnek hudutlar çiziyor.
Üretim sürecini bir bölgeyle sınırlamayıp, sadece klasik tanımın yahut üretim yolunun takibini öngören bu kategoriye şimdiye kadar örneğin “Heumilch” (saman sütü) yahut Napoli pizzası üzere eserler dahil edildi. İneklerin taze ot, saman ve tahıl dahil olmak üzere mümkün olduğunca çok ‘yeşil yem’ ile beslendiği süt tipine ‘Heumilch’ deniyor. Bu sütü üreten hayvanlar silajla, yani yüksek nem içeren ve fermantasyon yoluyla korunmuş özel hayvan yemiyle beslenmiyor.
Başvuru ayrıyeten döner yemeklerinin hazırlanmasını da etkilemiyor. Örneğin, bir dönerin içine hangi salata yahut sosun konulacağı konusunda rastgele bir düzenleme yapılmayacak.
ÖZDEMİR: DÖNER ALMANYA’YA AİTTİR
Bavyera’nın muhafazakar eyalet başbakanı Markus Söder’in dahi döneri en sevdiği yemekler ortasında birinci üçte sayması, adeta Almanya’nın bu lezzete sahip çıkmaya ne derece kararlı olduğunun göstergelerinden biri.
Almanya cephesinden Türkiye’nin teşebbüsüne karşı çıkanlar arasında Tarım Bakanı Cem Özdemir de yer alıyor. Yeşiller partili siyasetçi, toplumsal medya platformu X’ten yaptığı paylaşımda yansısını, “Döner Almanya’ya aittir. Burada nasıl hazırlandığı ve yendiğine herkesin kendisinin karar verebilmesi gerekir. Ankara’dan gelecek bir talimata gereksinim yok” kelamlarıyla lisana getirmişti.
Ayrıca bir bakanlık sözcüsü, müracaatın kabul edilmesi halinde bunun üreticiler ve satış noktaları için hatırı sayılır ekonomik tesirlerin olabileceği ihtarında bulundu.
Ankara’dan gelen müracaata itiraz edenler yalnızca politikler değil. Avrupa Türk Döner Üreticileri Derneği ve Alman Otel ve Lokantacılar Birliği de (Dehoga) dönerin tescil edilmesi için yapılan müracaata karşı AB’ye itirazda bulundu. Bakanlıkla emsal argümanları savunan Birlik, müracaatın kabul edilmesi halinde, bunun gastronomi işletmeleri ve tüketiciler için önemli sonuçları olacağını belirtiyor ve ekliyor: “Sonuç olarak döner yemekleri için yeni isimlendirmeler gerekecek, bu da belirsizlikler ve şeffaflık eksiklikleri, ayrım zorlukları ve türel güvensizlikleri beraberinde getirecektir.”
RAKAMLARLA AVRUPA’DA DÖNER SEKTÖRÜ
1972’de Türk personel Kadir Nurman tarafından Almanya’ya kazandırıldığı belirtilen dönerin ülke için sembolik manasının yanında kıymetli bir ekonomik boyutu da var.
Avrupa Türk Döner Üreticileri Derneği’nin web sayfasındaki bilgilere nazaran, Avrupa genelinde günde yaklaşık 400 ton döner üretildiği ve dalda yaklaşık 60 bin kişi istihdam edildiği varsayım ediliyor. Döner kesimi Almanya’da yıllık yaklaşık 2 milyar 400 milyon euro, Avrupa genelinde ise yaklaşık 3 milyar 500 milyon euro ciro elde ediyor.