Sivas’ın Yıldızeli ilçesinde yer alan ve eski ismi “Samuha” olan Hitit kenti Kayalıpınar’da Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çiğdem Maner başkanlığında 4 Temmuz’da başlatılan dönem hafriyatları tamamlandı.
Bugüne kadar hafriyatlarda eski Asur ticaret kolonileri çağı, Hitit, Roma ve Bizans periyotlarına ilişkin yapı izleri, Roma ve Erken Bizans devirleri kalıntıları, Hitit hükümdarları, prenses, prens ve görevlilerine ilişkin çok sayıda mühür baskısı bulundu.
Kazı Lideri Doç. Dr. Çiğdem Maner, 2022 yılından itibaren sürdürdükleri hafriyatlarda yontma taş aletlerinin ortaya çıktığını, uzmanlar tarafından yapılan değerlendirmede bunların Paleolitik Çağ olarak tanımlanan taş dönemi ile tarihlendirildiğini söyledi.
‘KAYALIPINAR’IN TARİHİNİ ÇOK DAHA GERİYE ÇEKEBİLİYORUZ’
Maner, buluntular ortasında Neolitik Çağ’a ilişkin bilgilerin yer aldığını da belirlendiğini aktararak, bunun kıymetli bir bilgi olduğunu tabir etti.
Kızılırmak kavsi içerisinde şu anda o devirlere ilişkin pek yerleşim ya da buluntu izine rastlanılmadığını anlatan Maner, “O periyotlara ilişkin bir yerleşim bulunamadı lakin eserler var. Hasebiyle Kayalıpınar’ın tarihini çok daha geriye çekebiliyoruz” dedi.
‘BU BÖLGENİN EN ESKİ YERLEŞİMLERİNDEN BİRİ OLACAK’
Kayalıpınar’da eski Asur ticaret kolonileri ve Hitit periyoduna ilişkin birçok bilgi edinebildiklerini belirten Maner, şunları kaydetti:
“Ayrıca buradaki mimari yapılar da o periyoda ilişkin fakat taş evresi eserler buranın tarihini çok geriye çekiyor. Yaklaşık olarak milattan evvel 15 bin yıla geri çekebiliyor, yani günümüzden 17 bin yıl önce. Hasebiyle bu bölgenin de en eski yerleşimlerinden biri olacak. Lakin çok daha derin katlarda bu yerleşimler. O devirde beşerler avcı toplayıcıydı, daha sonra farklı devirlerde burası gelişti. Eski Asur ticaret kolonileri dönemimde çok kıymetli bir ticaret merkezi oldu, ırmaktan faydalanıldı.”
Maner, Kayalıpınar’ın, Hitit periyodunda dönemsel başşehirlik yapmış bir yerleşim yeri olduğunu lisana getirerek, çivi yazılı metinlerde burada hükümdarların yaşadığını, ayrıyeten rahip olarak yetiştirildiğini bildiklerini söyledi.
‘BU BÖLGEDE ÇOK DEĞERLİ BİR MERKEZ OLDUĞUNU GÖRÜYORUZ’
Hitit periyodunun değerli ilahları ortasında gösterilen Hurri Hava Rabbi Teşup’un kız kardeşi İştar yahut Şavuşka’nın tapınağının bu bölgede olduğunu aktaran Maner, “Eski Asur devrinden itibaren bölgenin en değerli tapınağı olan İştar’ın tapınağının Kayalıpınar’da olduğunu biliyoruz. Bu da Hitit devrinde devam ediyor, daha sonra da İştar, Şavuşka olarak devam ediyor. Her vakit bu bölgede çok kıymetli bir merkez olduğunu görüyoruz. Hatta erken Bizans periyodunda de bunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
Kazılarda kıymetli kilise yapılarının da ortaya çıktığını vurgulayan Maner, şöyle devam etti:
“2022’de A açması dediğimiz açmada başladık. Daha evvel yapılan kazıların kuzey bölgesinde bulunan alanda ve bilhassa geçen yılki bulgulardan burada anıtsal bir Hitit yapısı olduğunu anladık. Bilhassa bu sene bulunan çivi yazılı tabletler sayesinde İştar bayramına ilişkin olan tabletler sayesinde buranın İştar daha sonra Şavuşka’ya adanan tapınak olabileceğini düşünüyoruz. Bu sene yapılan hafriyatlarda Hitit devrine ilişkin iki evre ortaya çıktı. Bunu da üst üste yapılan duvarlardan anlıyoruz. Münasebetiyle uzun bir kullanım devri görülmektedir.”
‘BAZI NOKTALARDA KERPİÇ YAPILAR ORTAYA ÇIKARTTIK’
Boğaziçi Üniversitesinde misyonlu Hafriyat Lider Yardımcısı Emre Kuruçayırlı ise 2022 ve 2023 kazılarında tapınağa ilişkin olabileceğini düşündükleri duvar yapıları keşfettikleri için bu yılki hafriyatlarda kuzey açmalarına odaklandıklarını söz etti.
Binanın geri kalan kısmını da ortaya çıkartabilmek için bilhassa burada ağırlaştıklarını belirten Kuruçayırlı, “Yeni çalışmalarımızla da yeniden bu bina ile ilintili olabilecek taş duvar yapıları, taş duvar temelleri, kimi noktalarda da kerpiç yapılar ortaya çıkarttık” diye konuştu.
‘BULDUĞUMUZ TABLET MODÜLÜ BİR ŞAHISTAN BAHSEDİYOR’
Kayalıpınar’ın Hitit periyodunun Samuha’sı ve çok değerli bir kent, ikinci başşehir olduğunu aktaran Kuruçayırlı, şöyle devam etti:
“2024 döneminde buradan mühür baskıları ve 2 tane kırık Hitit çivi yazılı tablet kesimi ele geçirdik. Öteki binalardaki üzere çok sayıda olmasa da münferit buluntular geldi. Geçen sene bu binada bulduğumuz bir tablet kesimi vardı, o Samuha kentine daha güneyde olan kuzey Suriye’den yapılmış çok büyük bir sığır nakliyatından bahsediyordu, 1200 hayvandan bahsediliyor. Bu sene bulduğumuz bir tablet kesimi bir şahıstan bahsediyor ve bu şahsın unvanı kervansaray efendisi üzere Türkçemize çevirebiliriz. Bu şehirlerarası yahut ülkeler ortası lojistik yahut ticari büyük nakliyatlara göz kulak olan bundan sorumlu bir memurdan bahsediliyor. Kelam konusu bu mühürde sadece memurun titrini, vazifesini okuyabildik. Şahıs ismi maalesef okunamadı.”
(ANADOLU AJANSI)